Na jakie typy można podzielić łożyska?

Łożyska są kluczowym elementem w wielu maszynach i urządzeniach, umożliwiając ruch obrotowy lub liniowy przy jednoczesnym zmniejszeniu tarcia i przenoszeniu obciążeń. Rozwój technologii oraz różnorodne potrzeby aplikacyjne doprowadziły do powstania różnych typów łożysk, które mogą być dostosowane do specyficznych wymagań pracy. Podział łożysk można przeprowadzić na podstawie kilku kryteriów: rodzaju obciążeń, sposobu montażu, a także rodzaju elementu tocznego. Poniżej omówimy podstawowe typy łożysk, ich cechy oraz zastosowanie.

Podział łożysk ze względu na rodzaj elementu tocznego

Najważniejszym kryterium podziału łożysk jest rodzaj elementu tocznego, który determinuje, jaką siłę jest w stanie przenieść dane łożysko oraz jaki jest zakres jego zastosowania. Wśród nich wyróżniamy:

1. Łożyska kulkowe
   Łożyska kulkowe to najbardziej popularny i wszechstronny typ łożysk. W ich konstrukcji elementem tocznym są kule, które poruszają się między bieżniami wewnętrzną i zewnętrzną. Dzięki takiemu rozwiązaniu łożyska kulkowe oferują niski współczynnik tarcia oraz dobre przenoszenie obciążeń osiowych i promieniowych, choć ich możliwości obciążeniowe są ograniczone w porównaniu z innymi typami. Łożyska kulkowe są często stosowane w aplikacjach, gdzie występują umiarkowane obciążenia i prędkości, takich jak silniki elektryczne, wentylatory czy przekładnie.

2. Łożyska wałeczkowe
   W łożyskach wałeczkowych elementem tocznym są wałeczki, które mają większą powierzchnię kontaktu niż kule, co pozwala na przenoszenie znacznie większych obciążeń promieniowych. W zależności od kształtu wałeczków wyróżniamy kilka podtypów łożysk wałeczkowych: walcowe, stożkowe, igiełkowe oraz baryłkowe.

   • Łożyska walcowe – w ich konstrukcji wałeczki mają kształt walców, co umożliwia przenoszenie dużych obciążeń promieniowych. Łożyska walcowe często stosowane są w przemyśle ciężkim, np. w maszynach górniczych czy hutniczych.
   • Łożyska stożkowe – wałeczki mają kształt stożków i mogą przenosić zarówno obciążenia promieniowe, jak i osiowe. Dzięki tej właściwości znajdują zastosowanie w takich aplikacjach, jak piasty kół w samochodach czy wały napędowe.
   • Łożyska igiełkowe – wałeczki są bardzo cienkie i długie, co sprawia, że te łożyska są bardziej kompaktowe, ale mogą przenosić wyższe obciążenia promieniowe niż łożyska kulkowe. Stosowane są w lekkich, małych konstrukcjach, np. w urządzeniach precyzyjnych czy małych przekładniach.
   • Łożyska baryłkowe – wałeczki mają kształt baryłek, co pozwala na kompensowanie pewnych odchyłek osi i przenoszenie dużych obciążeń. Tego rodzaju łożyska stosowane są często w maszynach przemysłowych o dużych gabarytach, np. w turbinach wiatrowych.

Podział łożysk ze względu na rodzaj obciążeń

Łożyska mogą być także klasyfikowane ze względu na rodzaj obciążeń, jakie są w stanie przenieść. Wyróżniamy tutaj:

1. Łożyska promieniowe
   Przeznaczone są do przenoszenia obciążeń działających prostopadle do osi obrotu wału. Łożyska te są idealne do aplikacji, gdzie przeważają siły promieniowe, takie jak w silnikach elektrycznych i przekładniach. Do najpopularniejszych typów łożysk promieniowych zaliczamy łożyska kulkowe zwykłe oraz walcowe. Łożyska promieniowe oferują stabilną pracę przy wysokich prędkościach oraz dobrą wytrzymałość na zużycie.

2. Łożyska osiowe (wzdłużne)
   Łożyska te są zaprojektowane do przenoszenia obciążeń osiowych, które działają równolegle do osi obrotu wału. Są stosowane tam, gdzie kluczowe jest przenoszenie obciążeń wzdłużnych, np. w piastach kół lub systemach podporowych. Wśród łożysk osiowych wyróżniamy typy kulkowe oraz wałeczkowe, które mogą przenosić siły osiowe o różnej wielkości w zależności od rodzaju elementu tocznego.3. 

3. Łożyska skośne
   Są to specjalne łożyska, które mogą przenosić jednocześnie obciążenia promieniowe i osiowe. Dzięki swojej konstrukcji, gdzie bieżnia zewnętrzna i wewnętrzna są pod kątem, zapewniają wysoką stabilność i precyzję przy zmiennych obciążeniach. Łożyska skośne stosowane są powszechnie w obrabiarkach, łożyskowaniach wrzecion oraz w przemyśle lotniczym, gdzie wymagana jest wysoka precyzja pracy.

Zastosowanie różnych typów łożysk

Różnorodność konstrukcji łożysk sprawia, że znajdują one zastosowanie praktycznie w każdym sektorze przemysłu – od przemysłu ciężkiego, poprzez motoryzację, aż po precyzyjne urządzenia medyczne. Dobór odpowiedniego rodzaju łożyska, korzystając z oferty np. CTOnline jest kluczowy dla zapewnienia długotrwałej i niezawodnej pracy maszyny. W zależności od wymagań obciążeniowych, prędkości pracy, odporności na warunki środowiskowe czy poziomu hałasu, każdy typ łożyska oferuje unikalne zalety, które można dostosować do specyfiki aplikacji.

Podsumowanie

Łożyska to różnorodna i wszechstronna grupa elementów, bez których wiele maszyn nie mogłoby funkcjonować efektywnie. Znajomość typów łożysk oraz ich właściwości jest kluczowa w procesie projektowania i konserwacji maszyn. Dzięki odpowiedniemu doborowi można zapewnić nie tylko efektywną pracę, ale również wydłużyć żywotność urządzenia oraz zminimalizować ryzyko awarii.